Việc thay đổi họ cho con, từ họ cha sang họ mẹ, là một vấn đề nhạy cảm và có nhiều lý do khác nhau dẫn đến yêu cầu này, như cha mẹ ly hôn, sự thỏa thuận giữa cha mẹ hoặc những nguyên nhân cá nhân khác. Thủ tục thay đổi họ cho con được quy định trong Bộ luật Dân sự 2015 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về quy định pháp luật và thủ tục thực hiện thay đổi họ cho con.
1. Cơ sở pháp lý về thay đổi họ cho con:
Điểm a khoản 1 Điều 27 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định cá nhân có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận việc thay đổi họ trong trường hợp sau đây:
- Thay đổi họ cho con đẻ từ họ của cha đẻ sang họ của mẹ đẻ hoặc ngược lại;
- Thay đổi họ cho con nuôi từ họ của cha đẻ hoặc mẹ đẻ sang họ của cha nuôi hoặc họ của mẹ nuôi theo yêu cầu của cha nuôi, mẹ nuôi;
- Khi người con nuôi thôi làm con nuôi và người này hoặc cha đẻ, mẹ đẻ yêu cầu lấy lại họ cho người đó theo họ của cha đẻ hoặc mẹ đẻ;
- Thay đổi họ cho con theo yêu cầu của cha đẻ, mẹ đẻ hoặc của con khi xác định cha, mẹ cho con;
- Thay đổi họ của người bị lưu lạc đã tìm ra nguồn gốc huyết thống của mình;
- Thay đổi họ theo họ của vợ, họ của chồng trong quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài để phù hợp với pháp luật của nước mà vợ, chồng người nước ngoài là công dân hoặc lấy lại họ trước khi thay đổi;
- Thay đổi họ của con khi cha, mẹ thay đổi họ;
- Trường hợp khác do pháp luật về hộ tịch quy định.
Đồng thời, khoản 2 Điều 27 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định việc thay đổi họ cho người từ đủ chín tuổi trở lên phải có sự đồng ý của người đó.
Khoản 1 Điều 7 Nghị định 123/2015/NĐ-CP ngày 15 tháng 11 năm 2015 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật hộ tịch, quy định như sau:
Điều 7. Điều kiện thay đổi, cải chính hộ tịch
1. Việc thay đổi họ, chữ đệm, tên cho người dưới 18 tuổi theo quy định tại Khoản 1 Điều 26 của Luật Hộ tịch phải có sự đồng ý của cha, mẹ người đó và được thể hiện rõ trong Tờ khai; đối với người từ đủ 9 tuổi trở lên thi còn phải có sự đồng ý của người đó.
2. Điều kiện thay đổi họ cho con:
Việc thay đổi họ cho con phải đáp ứng các điều kiện nhất định theo pháp luật. Các điều kiện này bao gồm:
- Việc thay đổi họ cho con dưới 18 tuổi phải có sự đồng ý của cha, mẹ của người đó;
- Đối với con từ đủ 9 tuổi trở lên thì còn phải có sự đồng ý của con.
3. Thẩm quyền giải quyết thủ tục thay đổi họ cho con:
Theo quy định tại Điều 7 Luật Hộ tịch năm 2014 và các văn bản liên quan, thẩm quyền giải quyết việc thay đổi họ cho con thuộc về:
- Ủy ban nhân dân (UBND) cấp xã: Đối với trẻ em dưới 14 tuổi, cha mẹ có thể nộp đơn yêu cầu thay đổi họ tại UBND cấp xã nơi đăng ký khai sinh trước đó hoặc nơi đang cư trú.
- Ủy ban nhân dân cấp huyện: Đối với người từ 14 tuổi trở lên, thẩm quyền giải quyết thuộc về UBND cấp huyện nơi cư trú hoặc nơi đã đăng ký khai sinh.
4. Thủ tục thay đổi họ cho con:
Dưới đây là các bước thủ tục chi tiết để thay đổi họ cho con từ họ cha sang họ mẹ:
Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ
Cha hoặc mẹ (hoặc người giám hộ hợp pháp) cần chuẩn bị hồ sơ gồm các giấy tờ sau:
- Đơn xin thay đổi họ cho con: Nội dung đơn cần ghi rõ lý do thay đổi họ và các thông tin liên quan đến con.
- Giấy khai sinh của con (bản gốc hoặc bản sao).
- Giấy xác nhận thông tin về cư trú: Để chứng minh địa chỉ cư trú của cha mẹ và con.
- Giấy chứng nhận tình trạng hôn nhân của cha, mẹ: Trong trường hợp cha mẹ đã ly hôn, cần nộp bản sao quyết định hoặc bản án ly hôn của tòa án (nếu có).
- Chứng minh thư nhân dân/Căn cước công dân của người nộp hồ sơ.
- Các giấy tờ khác: Nếu có các giấy tờ liên quan đến quyền nuôi con, người nộp hồ sơ cần cung cấp.
Bước 2: Nộp hồ sơ tại cơ quan có thẩm quyền
Hồ sơ thay đổi họ cho con được nộp tại:
- UBND cấp xã: Nếu con dưới 14 tuổi.
- UBND cấp huyện: Nếu con từ 14 tuổi trở lên.
Cha hoặc mẹ (hoặc người giám hộ) có thể đến trực tiếp cơ quan đăng ký hộ tịch hoặc nộp hồ sơ qua cổng thông tin dịch vụ công trực tuyến (nếu có).
Bước 3: Xét duyệt hồ sơ
Điều 28 Luật Hộ tịch năm 2014 quy định:
Trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ giấy tờ, nếu thấy việc thay đổi, cải chính hộ tịch là có cơ sở, phù hợp với quy định của pháp luật dân sự và pháp luật có liên quan, công chức tư pháp – hộ tịch ghi vào Sổ hộ tịch, cùng người yêu cầu đăng ký thay đổi, cải chính hộ tịch ký vào Sổ hộ tịch và báo cáo Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã cấp trích lục cho người yêu cầu.
Trường hợp thay đổi, cải chính hộ tịch liên quan đến Giấy khai sinh, Giấy chứng nhận kết hôn thì công chức tư pháp – hộ tịch ghi nội dung thay đổi, cải chính hộ tịch vào Giấy khai sinh, Giấy chứng nhận kết hôn.
Trường hợp cần phải xác minh thì thời hạn được kéo dài thêm không quá 03 ngày làm việc.
Bước 4: Nhận kết quả
Sau khi thủ tục được hoàn tất, người nộp hồ sơ sẽ nhận quyết định về việc thay đổi họ cho con. Sau đó, UBND sẽ tiến hành cập nhật lại thông tin trên giấy khai sinh của con để phản ánh việc thay đổi họ.
Trong trường hợp hồ sơ bị từ chối, cơ quan có thẩm quyền sẽ gửi thông báo bằng văn bản, nêu rõ lý do không chấp thuận và hướng dẫn cách thức khắc phục nếu có thể.
5. Những lưu ý quan trọng
- Quyền lợi của con: Thủ tục thay đổi họ phải dựa trên nguyên tắc bảo vệ quyền lợi tốt nhất cho trẻ. Nếu trẻ từ 9 tuổi trở lên, việc thay đổi họ phải có sự đồng ý của trẻ.
- Tình huống phức tạp: Nếu có tranh chấp giữa cha và mẹ về quyền nuôi con hoặc việc thay đổi họ, vụ việc có thể phải được giải quyết tại tòa án. Trong những trường hợp này, quyết định của tòa án là căn cứ pháp lý để thay đổi họ cho con.
- Thời gian thực hiện: Mặc dù thời gian giải quyết thủ tục thay đổi họ cho con thường kéo dài khoảng 03 ngày làm việc kể từ ngày nộp hồ sơ, nhưng trong trường hợp phức tạp, thời gian có thể kéo dài hơn. Người nộp hồ sơ cần theo dõi sát sao và cung cấp đầy đủ giấy tờ để tránh kéo dài thời gian xử lý.
KẾT LUẬN:
Thủ tục thay đổi họ cho con từ họ cha sang họ mẹ là một quá trình pháp lý yêu cầu sự tuân thủ các quy định cụ thể về hộ tịch và bảo vệ quyền lợi của trẻ em. Điều quan trọng nhất trong quá trình này là sự đồng thuận giữa cha và mẹ, hoặc các yếu tố pháp lý cụ thể được tòa án phán quyết. Để thủ tục diễn ra thuận lợi, người thực hiện cần nắm rõ quy định, chuẩn bị hồ sơ đầy đủ và đảm bảo rằng mọi quyết định đều dựa trên lợi ích tốt nhất cho con.
