Việc xác định thẩm quyền giải quyết vụ án dân sự đối với bị đơn đang chấp hành án phạt tù là một thách thức trong thực tiễn áp dụng pháp luật hiện nay. Sự mâu thuẫn giữa nơi cư trú pháp lý và nơi giam giữ thực tế thường dẫn đến tình trạng đùn đẩy trách nhiệm thụ lý, gây kéo dài thời gian giải quyết vụ án. Tuy nhiên, hệ thống pháp luật tố tụng dân sự vẫn quy định các cơ chế cụ thể nhằm bảo đảm quyền khởi kiện của nguyên đơn không bị gián đoạn. Trong bài viết này, Apex Legal sẽ làm rõ các quy định liên quan và đề xuất giải pháp pháp lý phù hợp.
1. Nơi cư trú là gì? Xác định nơi cư trí của bị đơn
Nơi cư trú của công dân là địa điểm mà công dân sinh sống ổn định hoặc tạm thời, bao gồm nơi thường trú và nơi tạm trú.
Nơi thường trú là nơi công dân sống ổn định, lâu dài và đã được đăng ký thường trú, trong khi nơi tạm trú là nơi công dân sinh sống trong một khoảng thời gian nhất định ngoài nơi thường trú và đã được đăng ký tạm trú.
Trường hợp không xác định được nơi thường trú, nơi tạm trú thì nơi cư trú của công dân là nơi ở hiện tại được xác định theo quy định tại khoản 1 Điều 19 Luật Cư trú 2020.
Đối với bị đơn là người đang bị tạm giam hoặc chấp hành án phạt tù, việc xác định nơi cư trú càng trở nên phức tạp do sự tách biệt giữa nơi đăng ký quản lý hành chính và nơi hiện diện thực tế.
Việc xác định nơi bị đơn cư trú có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ án dân sự khi có yêu cầu khởi kiện của đương sự:
– Là căn cứ xác định thẩm quyền của Tòa án: Theo nguyên tắc chung về thẩm quyền theo lãnh thổ, Tòa án nơi bị đơn cư trú có thẩm quyền giải quyết vụ án.
– Cơ sở để thực hiện việc tống đạt văn bản tố tụng: Tòa án cần địa chỉ chính xác để tống đạt các văn bản như Thông báo thụ lý, Giấy triệu tập, Bản án. Nếu không thể tống đạt hợp lệ do không rõ địa chỉ, vụ án có thể bị đình chỉ hoặc hủy án.
Như vậy, pháp luật tố tụng lấy “nơi cư trú” làm gốc để xác định thẩm quyền.
Các cơ sở giam giữ là nơi quản lý người phạm tội theo quyết định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, mang tính chất cưỡng chế và biệt lập. Do đó, trại giam không được coi là nơi cư trú theo quy định của pháp luật dân sự. Nơi cư trú của bị đơn vẫn được xác định là nơi họ sinh sống trước khi bị bắt/chấp hành án.
2 . Trình tự, thủ tục khởi kiện
Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ
Bộ hồ sơ gồm:
– Đơn khởi kiện (Theo mẫu số 23-DS):
Lưu ý quan trọng: Tại mục “Người bị kiện”, bạn phải ghi rõ 02 địa chỉ:
+ Nơi ĐKTT/cư trú cuối cùng: Ghi địa chỉ nhà của họ trước khi bị bắt (để xác định thẩm quyền Tòa án).
+ Nơi ở hiện tại: Ghi rõ “Đang chấp hành án/tạm giam tại Trại giam X, thuộc Bộ Công an/Công an tỉnh Y”.
– Bản sao có công chứng giấy tờ tuỳ thân của nguyên đơn
– Tài liệu chứng chứ kèm theo
+ Tranh chấp tài sản: giấy nợ, giấy vay tiền, biên lai chuyển khoản,..
+ Ly hôn: Giấy đăng kí kết hôn, giấy khai sinh của con, giấy tờ
– Tài liệu chứng minh nơi cư trú của bị đơn
+ Giấy xác nhận thông tin cư trú;
+ Trường hợp không xin được văn bản xác nhận trại giam: Bạn phải làm Đơn yêu cầu Tòa án thu thập chứng cứ kèm theo đơn khởi kiện, trong đó ghi rõ bạn biết bị đơn đang ở trại giam nào nhưng không thể tự mình lấy xác nhận của trại giam được.
Bước 2: Nộp hồ sơ tại Toà án có thẩm quyền
Nộp hồ sơ tại Toà án có thẩm quyền: Tại Toà án nhân dân khu vực nơi bị đơn cư trú trước khi bị bắt hoặc đang chấp hành án.
Căn cứ điểm a, khoản 1, Điều 39 Bộ luật Tố tụng Dân sự (BLTTDS) 2015 quy định: “Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc, nếu bị đơn là cá nhân hoặc nơi bị đơn có trụ sở, nếu bị đơn là cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những tranh chấp về dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động quy định tại các Điều 26, 28, 30 và 32 của Bộ luật này.”
Cách thức nộp hồ sơ tại Tòa án có thẩm quyền
– Nộp trực tiếp tại Tòa án;
– Gửi hồ sơ qua đường bưu điện;
– Nộp đơn khởi kiện trực tuyến.
Bước 3: Toà án xác minh và tống đạt văn bản vào trại giam
– Tòa án sẽ gửi công văn xác minh đến Trại giam nơi bị đơn đang ở để xác nhận xem đúng là người đó đang thụ án ở đây không.
– Tòa án thực hiện Ủy thác tư pháp cho Tòa án địa phương nơi có trại giam (hoặc trực tiếp cử cán bộ đến trại giam) để lấy lời khai, tống đạt thông báo thụ lý, giấy triệu tập cho bị đơn.
Bước 4: Hoà giải và xét xử
Trường hợp hoà giải: Do bị đơn trong trại giam, việc hoà giải trực tiếp tại Toà án rất khó. Thông thường Toà sẽ tiến hành lấy lời khai và ý kiến của bị đơn ngay tại trại giam. Nếu bị đơn đồng ý với yêu cầu của bạn, Tòa có thể lập biên bản hòa giải thành.
Trường hợp xét xử:
– Toà án xét xử vắng mặt bị đơn nếu bị đơn có đơn xin xét xử vắng mặt
– Toà án sẽ triệu tập bị đơn từ trại giam đến Toà. Thủ tục này rất phức tạp và tốn kém, ít khi áp dụng với vụ án dân sự. Đa phần các vụ án ly hôn hay nợ dân sự với người đi tù thường được xử vắng mặt bị đơn sau khi đã lấy lời khai đầy đủ tại trại giam.
3. Kết luận
Việc xác định nơi cư trú của bị đơn là người đang chấp hành án phạt tù tuy phức tạp nhưng hoàn toàn có cơ sở pháp lý rõ ràng. Chìa khóa của vấn đề nằm ở việc phân biệt rạch ròi giữa “Nơi cư trú pháp lý” (để xác định thẩm quyền xét xử) và “Nơi giam giữ thực tế” (để thực hiện tống đạt).
Tại Apex Legal, chúng tôi hiểu rằng mỗi vụ kiện đều mang những sắc thái riêng biệt. Nếu Quý khách hàng đang gặp khó khăn trong việc xác định thẩm quyền hoặc bị Tòa án trả lại đơn khởi kiện trong tình huống này, đội ngũ luật sư của chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ pháp lý chuyên sâu để bảo vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của bạn.
Mọi thắc mắc xin vui lòng liên hệ với chúng tôi:
Công ty Luật TNHH Apex Legal (Đoàn Luật sư tỉnh Quảng Trị)
Số điện thoại: 0969 481 635 (Luật sư Apex Legal)
Địa chỉ: C11 số 8, đường Hương Giang, phường Đồng Hới, tỉnh Quảng Trị
Website: https://luatsuhoidap.com
